Η αιμοκάθαρση είναι η μία μέθοδος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας. Οι άλλες δυο είναι η περιτοναϊκή κάθαρση και η μεταμόσχευση. Ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια αρχίζουν να εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα όταν η νεφρική λειτουργία τους μειωθεί περισσότερο από το 15% του φυσιολογικού. Τότε δεν επαρκεί για τη διατήρηση των φυσιολογικών λειτουργιών του οργανισμού και πρέπει να υποκατασταθεί.

Κατά τη διαδικασία της αιμοκάθαρσης χρησιμοποιείται το αίμα του ασθενή, ένα φίλτρο και ένα ειδικό διάλυμα μέσω του οποίου απομακρύνονται οι περιττές ουσίες που συσσωρεύονται στο σώμα και προσλαμβάνονται τα χρήσιμα συστατικά. Για αυτή τη διαδικασία απαιτείται μεγάλη ροή αίματος γι’ αυτό και δημιουργείται επικοινωνία μεταξύ αρτηρίας και φλέβας. Όταν οι φλέβες του ασθενή δεν ενδείκνυνται τότε χρησιμοποιείται ένα μόσχευμα από συνθετικά υλικά μεταξύ αρτηρίας και κεντρικής φλέβας ή τοποθετείται ένας μόνιμος καθετήρας στην κεντρική φλέβα. Η αιμοκάθαρση γίνεται κάθε δύο ημέρες και δεν απαιτείται ειδικός εξοπλισμός στο σπίτι.

Η αιμοκάθαρση γίνεται σε Μονάδες Χρόνιας Αιμοκάθαρσης (Μ.Χ.Α.) ή μέσα σε κλινικές (M.T.Ν). Ο νεφρολόγος θα δώσει στον ασθενή όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για τη διαδικασία της αιμοκάθαρσης. Συνήθως διαρκεί τέσσερεις ώρες και γίνεται κάθε δυο μέρες.

Η πιο προηγμένη μέθοδος αιμοκάθαρσης είναι η online αιμοδιαδιήθηση. Σε αυτή χρησιμοποιούνται και οι δύο τεχνικές κάθαρσης, η διάχυση και η διήθηση και το υγρό υποκατάστασης είναι διάλυμα που παράγεται κατά τη διαδικασία της αιμοκάθαρσης και δεν περιέχει πυρετογόνες ουσίες. Η μέθοδος αυτή ενδείκνυται για ασθενείς με προβλήματα του καρδιαγγειακού συστήματος που συχνά εκδηλώνουν επεισόδια συμπτωματικής υπότασης, ενώ έχει παρατηρηθεί ότι έχουν βελτιωθεί οι τιμές ουρίας, φωσφόρου, β2- μικροσφαιρίνης και άλλων ουσιών μεσαίου και μεγάλου μοριακού βάρους, η συσσώρευση των οποίων προκαλεί πόνους και βλάβες σε διάφορα συστήματα των ασθενών που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση.

Ο ασθενής συνδέεται με το μηχάνημα με δύο ειδικούς εύκαμπτους καθετήρες. Πραγματοποιείται παρακέντηση σε δύο σημεία για να τοποθετηθούν. Ο πρώτος καθετήρας κατευθύνει το αίμα του ασθενή που περιέχει τις περιττές ουσίες (ουρία, κρεατινίνη κ.α.) μέσα από ειδική γραμμή με τη βοήθεια της αντλίας του μηχανήματος αιμοκάθαρσης στο φίλτρο το οποίο επιτρέπει την ανταλλαγή ουσιών από το αίμα στο διάλυμα και πίσω. Το αίμα καθαρό και απαλλαγμένο από τα περιττά υγρά και τις άχρηστες ουσίες μεταφέρεται μέσω του δεύτερου καθετήρα στο άλλο σημείο παρακέντησης στον ασθενή.

Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται πολλές φορές στη διάρκεια κάθε συνεδρίας ώστε να επιτευχθεί εξισορρόπηση των υγρών και των ηλεκτρολυτών στο αίμα του ασθενή. Επειδή υπάρχει άμεση δίοδος στο αίμα του ασθενή είναι εύκολο να χορηγηθούν και φάρμακα ή βιταμίνες αναγκαίες για τον οργανισμό. Όσο καλύτεροι είναι οι παράγοντες που χρησιμοποιούνται στην αιμοκάθαρση τόσο πιο ποιοτικά θα είναι και τα αποτελέσματα της κάθαρσης. Σημαντικός παράγοντας είναι το φίλτρο.

Η αιμοκάθαρση είναι η μια διαδικασία που γίνεται συχνά και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το άτομο πρέπει να υιοθετήσει ένα νέο τρόπο ζωής και μια καινούργια καθημερινότητα. Ένα μεγάλο κομμάτι του χρόνου του καλείται να το περάσει στη μονάδα αιμοκάθαρσης, καθώς και να τήρηση συγκεκριμένο διατροφικό πρόγραμμα και να λαμβάνει αρκετά φάρμακα.

Με την πρόοδο της ιατρικής και της βιοτεχνολογίας βελτιώνονται συνεχώς τα μέσα που χρησιμοποιούνται, αλλά και οι τεχνικές αιμοκάθαρσης (π.χ. online αιμοδιαδιήθηση) που βοηθούν στην πρόληψη των επιπλοκών και εξασφαλίζουν καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ασθενείς.

Σημαντικός ρόλος στην πορεία της αιμοκάθαρσης παίζει η καλή συνεργασία μεταξύ ασθενή, γιατρού και νοσηλευτή.

Η διατροφή του ασθενή είναι πολύ σημαντική για την πορεία και τη ζωή του ασθενή. Υπάρχουν συγκεκριμένοι διατροφικοί κανόνες που πρέπει να ακολουθούν όλοι οι ασθενείς, αλλά η κάθε δίαιτα γίνεται εξατομικευμένα με βάση την ηλικία, άλλες παθήσεις και τις ανάγκες κάθε ατόμου.
Διατροφικοί κανόνες

• Περιορισμός της λήψης υγρών: Η υπερβολική λήψη υγρών μπορεί να οδηγήσει σε πνευμονικό οίδημα. Οι περισσότεροι νεφροπαθείς έχουν λίγα ή καθόλου ούρα γι’ αυτό και πρέπει να περιορίζουν τη λήψη υγρών. Στα επιτρεπόμενα υγρά προσμετράται και το νερό της τροφής. Για να αντιμετωπιστεί η δίψα συστήνεται ο περιορισμός της κατανάλωσης αλατιού
• Μείωση της κατανάλωσης τροφών με κάλιο: Η συσσώρευση καλίου μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες αρρυθμίες. Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι τροφές πλούσιες σε κάλιο γι’ αυτό και πρέπει να μειώνεται η κατανάλωσή τους. Επίσης σημαντική είναι και προετοιμασία τους. Τα φρούτα και τα λαχανικά πρέπει να κόβονται σε μικρά κομμάτια, και η φλούδα τους να καθαρίζεται. Αν πρόκειται να μαγειρευτούν είναι καλό να μένουν σε νερό για δυο ώρες. Στη συνέχεια ξεπλένονται και αφήνονται να βράσουν για πέντε λεπτά. Αφού στραγγιχτούν συνεχίζεται το βράσιμο σε νέο νερό.
• Περιορισμός στη λήψη φωσφόρου: Τροφές πλούσιες σε φώσφορο είναι τα όσπρια, τα δημητριακά και τα γαλακτοκομικά. Όταν ο φώσφορος συσσωρεύεται στον οργανισμό λόγω μειωμένης αποβολής από τα νεφρά προκαλεί υπερπαραθυρεοειδιμό στους ασθενείς με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σκελετικές αλλοιώσεις που βλάπτουν το άτομο, επηρεάζουν τη ζωή του και αυξάνουν τις πιθανότητες θανάτου.

Οι διατροφικές ανάγκες των ασθενών με νεφρική ανεπάρκεια εξαρτώνται από τις δραστηριότητές τους. Η δίαιτα που θα ακολουθήσουν πρέπει να καλύπτει τις θερμιδικές τους ανάγκες για να αποφευχθεί η διάσπαση μυϊκού ιστού.

Οι παρενέργειες εξαρτώνται κυρίως από το ρυθμό αφαίρεσης των υγρών. Μερικές από αυτές είναι η χαμηλή αρτηριακή πίεση, το αίσθημα κόπωσης, ο πόνος στο στήθος, η ναυτία, ο πονοκέφαλος, οι κράμπες κ.α.

Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της συνεδρίας ή μετά από αυτή. Η σοβαρότητα τους εξαρτάται από την ποσότητα και την ταχύτητα με την οποία αφαιρούνται τα υγρά και διαφέρει από άτομο σε άτομο και από συνεδρία και σε συνεδρία. Η μείωση των προσλαμβανόμενων υγρών μπορεί να βοηθήσει.